Ministerstwo Finansów opublikowało 13 maja 2024 r. interpretację ogólną z 2 maja 2024 r. o nr PT1.8101.1.2023, dotyczącą opodatkowania VAT inwestycji jednostek samorządu terytorialnego, związanych z instalacją systemów odnawialnych źródeł energii oraz usuwaniem azbestu. Interpretacja ta została wydana w związku z wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 30 marca 2023 r. w sprawach C-612/21 i 616/21.
Brak opodatkowania VAT czynności wykonywanych przez JST polegających na instalacji systemów OZE oraz usuwaniu azbestu
Minister Finansów potwierdził w Interpretacji, iż gminy nie muszą naliczać VAT przy realizacji inwestycji, jak np. montaż instalacji OZE czy usuwanie azbestu. W konsekwencji – nie mogą dokonywać odliczenia VAT od zakupów. Wyjaśniono przy tym, że gminy nie muszą korygować rozliczeń wcześniejszych projektów, ale mogą to zrobić (do końca sierpnia br.).
Zdaniem TSUE, gmina nie prowadzi bowiem działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o VAT, kiedy działa w zakresie tzw. projektów parasolowych. Chodzi mianowicie o projekty z formą wsparcia z funduszy unijnych, w których cały ciężar organizacyjny i odpowiedzialność nakładane są na poszczególne gminy. Wybierają one wykonawcę, podpisują umowy z mieszkańcami, pobierają wkład własny i dofinansowanie, a ponadto same rozliczają projekt od strony finansowej.
W takim przypadku – zdaniem TSUE – gmina nie jest zobowiązana by rozliczać podatek VAT należny od otrzymanej dotacji z UE, ani od wpłat mieszkańców. Niestety, w Interpretacji nie wypowiedziano się co do innych projektów parasolowych jak np. dotyczących przydomowych oczyszczalni ścieków. Intuicyjnie, należałoby stosować do nich analogiczne podejście. Niemniej jednak, z uwagi na ograniczenie przedmiotowe Interpretacji do dwóch typów inwestycji, warto zachować ostrożność i występować o własną interpretację indywidualną.
Czy ekologiczny program to działalność gospodarcza?
W Interpretacji podkreślono, że aby ocenić, czy dana czynność wykonywana przez jednostkę samorządu terytorialnego jest działalnością gospodarczą, należy uwzględnić określone przez TSUE kryteria. Należy przede wszystkim zbadać, czy działanie to ma charakter trwały oraz czy jest realizowane za wynagrodzeniem (i w jakim stopniu to wynagrodzenie odzwierciedla rzeczywistą wartość otrzymywanych usług). Należy również rozważyć, czy jednostka ta zatrudnia podwykonawców, czy też prace są wykonywane przez jej własnych pracowników. Istotne jest także, czy warunki realizacji danego świadczenia różnią się od warunków, na jakich zostałoby ono wykonane przez podmioty gospodarcze.
Gminy mogą, ale nie muszą korygować rozliczeń VAT
Zatem, w sytuacji, gdy gmina rozliczała VAT (wykazywała należny i odliczała naliczony) od takich inwestycji, może poprawić rozliczenia. Skorygować powinno się jednak nie tylko podatek należny, ale też naliczony. Przy czym, korekta podatku naliczonego powinna dotyczyć zarówno wydatków bezpośrednio związanych z czynnościami (takich jak zakup od podmiotu zewnętrznego instalacji OZE czy usług usuwania azbestu), jak też wydatków związanych z nimi pośrednio (np. związanymi z kosztami obsługi tych programów). Oczywiście odpowiednio – w całości lub w części, w jakiej dotyczyły realizacji przedmiotowych czynności.
Fakt, że JST mogą teraz, ale nie muszą dokonać korekty swoich wcześniejszych rozliczeń, wynika z Konstytucji RP, a konkretnie z zasady zaufania obywateli do państwa. Organy podatkowe wskazywały bowiem uprzednio, że przedmiotowe czynności powinny podlegać VAT. Wydana Interpretacja nie może więc godzić w stosowanie się do podejścia uprzednio prezentowanego przez organy.
Sposób postępowania z nowymi projektami
Oczywiście, biorąc pod uwagę wydaną Interpretację, JST nie powinny naliczać VAT w odniesieniu do wpłat mieszkańców oraz otrzymanych dotacji w nowych projektach, ale jednocześnie nie będzie im przysługiwać prawo do odliczenia VAT naliczonego od nakładów poniesionych w związku z takimi projektami oraz kosztów obsługi projektów. Z kolei przychody związane z tymi projektami powinny być dla potrzeb kalkulacji prewspółczynnika traktowane jako przychody z działalności innej niż gospodarcza.
Podsumowując:
- w przypadku, gdy czynności w zakresie instalacji systemów OZE albo usuwania azbestu wykonane przez JST zostały przez tę jednostkę opodatkowane, a podatek należny z tego tytułu został rozliczony, JST może dokonać korekty tego rozliczenia (jednak do końca sierpnia br.);
- korekta powinna dotyczyć w takim przypadku również odliczonego podatku naliczonego (tak od wydatków związanych z projektem bezpośrednio, jak i pośrednio);
- korekta VAT należnego i naliczonego będzie wiązać się z koniecznością weryfikacji prewspółczynnika;
- przy nowych projektach należy stosować się do treści wydanej Interpretacji.
W przypadku pojawiających się pytań i wątpliwości, zarówno w sferze podatku VAT, jak i we wszelkich kwestiach podatkowych – zachęcamy Państwa serdecznie do kontaktu.
