Ministerstwo Finansów opublikowało dnia 29 kwietnia 2021 roku objaśnienia podatkowe w sprawie zasad ustalania rezydencji podatkowej osób fizycznych w Polsce. Cel, jaki przyświecał ich wydaniu, to zaprezentowanie wskazówek dla prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych w oparciu o szereg praktycznych przykładów. Kwestia ustalenia rezydencji podatkowej opiera się bowiem na ocenie całokształtu faktów i okoliczności, przez co, dla wielu okazuje się problematyczna.
Jak ocenić, czy posiada się dla celów podatkowych miejsce zamieszkania w Polsce?
Ustawowa definicja miejsca zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce, obejmuje dwa kryteria:
- pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (przy czym do tego okresu zaliczana jest również każda część dnia, dzień przybycia lub dzień wyjazdu osoby z Polski) lub
- posiadanie na terytorium Polski ośrodka interesów życiowych rozumianego jako centrum interesów osobistych lub centrum interesów gospodarczych.
Przy czym, spójnik „lub” oznacza w istocie, że spełnienie chociaż jednego z tych kryteriów, pozwala już uznać podatnika za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski dla celów podatkowych. O tyle jednak, o ile pobyt na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym jest dość jasnym kryterium, o tyle, drugie wymaga zdecydowanie doprecyzowania. Stąd też, na kanwie wydanych przez MF objaśnień, należy wskazać, że:
- centrum interesów osobistych – to miejsce, w którym podatnik posiada powiązania osobiste. Przy kwalifikacji przesądzającej o utrzymaniu centrum interesów osobistych w Polsce, istotna jest obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci. Dla osoby żyjącej samotnie, bierze się pod uwagę, czy znajduje się w Polsce samodzielne gospodarstwo domowe i, czy osoba ta bierze tutaj udział w życiu towarzyskim, kulturalnym lub politycznym;
- centrum interesów gospodarczych – jest wyznaczane przede wszystkim poprzez związki ekonomiczne z danym państwem, w ramach których wskazuje się na miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe oraz miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd.
Wyjazd do pracy sezonowej za granicę
Oczywiście w ramach nieograniczonego obowiązku podatkowego, podatnik, który ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, ma obowiązek rozliczyć tutaj podatek dochodowy od całości swoich dochodów, nie tylko tych osiąganych w kraju, ale i za granicą. Wielu podatników wyjeżdża do pracy sezonowej, przykładowo do Niemiec. W takiej sytuacji, by uniknąć podwójnego opodatkowania dochodu, stosuje się przy rozliczeniu metodę wyłączenia z progresją, zgodnie z umową zawartą pomiędzy Polską a Niemcami w przedmiotowej kwestii. Oznacza to, że wynagrodzenie uzyskane w Niemczech będzie zwolnione z opodatkowania w Polsce, a jedynie wykazane w rozliczeniu na potrzeby ustalenia stopy procentowej podatku obliczonego od wynagrodzenia za pracę w Polsce. Podatnik zobowiązany jest złożyć zeznanie podatkowe PIT-36 wraz z załącznikiem PIT/ZG.
Miejsce zamieszkania w innym kraju
Z kolei w ramach ograniczonego obowiązku podatkowego, podatnik, który nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, podlega opodatkowaniu tylko od dochodów osiąganych na tym terytorium. Dochody osiągnięte za granicą, nie podlegają w ogóle opodatkowaniu w Polsce. W sytuacji, kiedy więc podatnik zamieszkuje np. w Holandii, a przez pewien czas w roku wykonuje pracę w Polsce dla tutejszego pracodawcy, ma obowiązek rozliczyć się na terytorium Polski jedynie z tych dochodów, które tutaj osiągnął. Oznacza to, że dochody osiągnięte poza Polską, w tym przypadku nie podlegają tutaj opodatkowaniu, a co więcej – nie powinny nawet zostać wykazane w rozliczeniu dokonywanym w naszym kraju.
Zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku
W sytuacji, kiedy zmiana rezydencji podatkowej nastąpi w trakcie roku podatkowego, do dnia pozostawania polskim rezydentem podatkowym podatnik rozlicza się w Polsce na zasadzie nieograniczonego obowiązku podatkowego, zaś po przeniesieniu miejsca zamieszkania za granicę, w Polsce opodatkowaniu podlegają już tylko dochody tutaj osiągnięte. Przykładowo, zmiana,
o której mowa powyżej, ma miejsce, kiedy osoba fizyczna wraz z rodziną przeprowadzi się do innego kraju bądź, gdy osoba samotna opuści Polskę, by prowadzić jednoosobowe gospodarstwo domowe za granicą.
Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
W związku z tym, że tzw. Konwencja MLI zmienia szereg umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO), należy sprawdzać każdorazowo, czy i w jaki sposób, wpływa to na daną umowę. Krajowe przepisy dotyczące rezydencji podatkowej stosuje się bowiem właśnie z uwzględnieniem wspomnianych UPO. Przykładowo, od 1 stycznia 2020 roku zmianie uległa metoda unikania podwójnego opodatkowania stosowana w UPO z Wielką Brytanią i obecnie obowiązuje tzw. metoda proporcjonalnego odliczenia. Zgodnie z tą metodą, podatnik ma obowiązek wykazać zagraniczny dochód do opodatkowania w Polsce, przy czym polski podatek można pomniejszyć o wartość podatku zapłaconego od dochodu za granicą, w wysokości proporcjonalnie przypadającej na ten zagraniczny dochód. Będąc polskim rezydentem podatkowym, przy zastosowaniu tej metody, należy rozliczyć się składając zeznanie podatkowe PIT-36 oraz załącznik PIT/ZG i to niezależnie od tego, czy osiągnęło się inne dochody podlegające opodatkowaniu w naszym kraju. Dodatkowo, przy tej metodzie przysługuje prawo do skorzystania z ulgi abolicyjnej, którą wykazuje w załączniku PIT/O.
Możliwość wystąpienia podwójnej rezydencji podatkowej
Niestety, zdarza się, że podatnik ma podwójną rezydencję podatkową. Mamy z nią do czynienia, jeżeli zostaje on uznany za rezydenta podatkowego innego państwa (wskutek spełnienia kryteriów przewidzianych w jego prawie), a przy tym i w Polsce jest uznawany za tutejszego rezydenta podatkowego. Co zatem dzieje się w takiej sytuacji? Korzystnie dla podatnika, UPO przewidują specjalne reguły, zwane kolizyjnymi, które to pozwalają rozstrzygnąć, w jakim państwie ostatecznie dana osoba posiada miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Warto wspomnieć, że dla ochrony interesów podatnika, jeśli organy działają niezgodnie z UPO, ma on możliwość wszcząć tzw. procedurę wzajemnego porozumiewania, składając w tym celu stosowny wniosek.
Mając na względzie wagę prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych, w przypadku wszelkich rodzących się pytań i wątpliwości w przedmiocie ustalania rezydencji podatkowej, jak
i w innych kwestiach podatkowych – zachęcamy Państwa do kontaktu.
Skontaktuj się
