W praktyce coroczne rozliczenia podatkowe mogą prowadzić do sytuacji, w której podatnik składa więcej niż jedno zeznanie roczne PIT – na przykład PIT-38 oraz PIT-37 – i z jednej deklaracji wynika nadpłata podatku, natomiast z innej – zobowiązanie do jego zapłaty. W takiej sytuacji pojawia się pytanie: czy można dokonać wzajemnego „potrącenia” tych kwot lub możliwa jest zapłata podatku pomniejszona o wysokość należnego zwrotu? Wielu podatników zakłada, że te kwoty się automatycznie zbilansują, a urząd skarbowy sam dokona ich rozliczenia. Niestety, takie założenie jest błędne. Polski system podatkowy traktuje każde zobowiązanie i każdą nadpłatę jako odrębne rozrachunki, co ma istotne konsekwencje praktyczne.
Brak automatycznej kompensaty pomiędzy deklaracjami
W przypadku, gdy z jednej deklaracji PIT (np. PIT-37) wynika nadpłata, a z innej (np. PIT-38) zobowiązanie podatkowe, podatnik nie może samodzielnie ich zbilansować ani zakładać, że urząd skarbowy dokona takiego rozliczenia. Każde zobowiązanie musi zostać uregulowane osobno, a ewentualna nadpłata zostanie zwrócona w ustawowym terminie lub zaliczona na inne zobowiązania jedynie w określonych warunkach.
Nadpłata może być automatycznie zaliczona na poczet innego zobowiązania
Zgodnie z art. 76 Ordynacji podatkowej, nadpłaty podatku wraz z należnymi odsetkami podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet:
- zaległości podatkowych z odsetkami za zwłokę,
- odsetek wynikających z decyzji, o której mowa w art. 53a Ordynacji,
- bieżących zobowiązań podatkowych.
Oznacza to, że urząd skarbowy nie ma obowiązku ani uprawnień do automatycznego kompensowania nadpłat z jednej deklaracji z zobowiązaniami wynikającymi z innej, chyba że zachodzą przesłanki z art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej.
W przypadku braku takich zaległości lub zobowiązań, nadpłata podlega zwrotowi z urzędu. Podatnik może również złożyć pisemny wniosek o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
Termin zapłaty i powstanie zobowiązania
Wszystkie deklaracje PIT, w tym PIT-36, PIT-36L, PIT-37 i PIT-38, należy złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Tego samego dnia przypada również termin zapłaty wynikających z nich zobowiązań.
Nadpłata powstaje:
- z dniem zapłaty podatku nienależnego lub w kwocie wyższej od należnej,
- z dniem złożenia zeznania rocznego – w przypadku podatku dochodowego.
Zwrot nadpłaty przysługuje w terminie:
- 45 dni – dla zeznań złożonych elektronicznie,
- 90 dni – dla zeznań złożonych w formie papierowej.
Kompensata podatku
Ordynacja podatkowa nie dopuszcza możliwości samodzielnego kompensowania zobowiązań podatkowych wynikających z jednej deklaracji nadpłatą wykazaną w innej. Oznacza to, że podatnik nie może we własnym zakresie pomniejszyć kwoty do zapłaty (np. z deklaracji PIT-38) o nadpłatę z innego rozliczenia (np. PIT-37), ani też wnioskować o zwrot w kwocie pomniejszonej o inne zobowiązania podatkowe.
Wyjątek stanowi sytuacja, w której urząd skarbowy z urzędu zaliczy nadpłatę na zaległości podatkowe lub odsetki za zwłokę. Wówczas kwota zwrotu zostanie automatycznie zaliczona na ich poczet. Dotyczy to również kosztów upomnienia i zaległych zaliczek na podatek dochodowy. Dopiero po uregulowaniu tych należności nadpłata może zostać zwrócona lub zaliczona zgodnie z wnioskiem podatnika.
Wpłaty bez wskazania tytułu
Zdarza się również, że podatnik dokonuje wpłaty zbiorczej, nie wskazując, której deklaracji dotyczy. W takim przypadku urząd skarbowy dokona jej rozliczenia zgodnie z art. 55 § 2 Ordynacji podatkowej, czyli zaliczy ją w pierwszej kolejności na zobowiązanie o najwcześniejszym terminie płatności. W sytuacji braku wskazania oraz równych terminów, wpłata może zostać proporcjonalnie rozdzielona pomiędzy zobowiązania.
Jeśli natomiast wpłata nie pokrywa całości zaległości i odsetek, zostanie ona podzielona proporcjonalnie pomiędzy kwotę zaległości a kwotę odsetek za zwłokę.
Aby uniknąć błędnego zaliczenia, podatnik powinien zawsze jednoznacznie określić, na które zobowiązanie dokonywana jest wpłata – np. poprzez odpowiedni tytuł przelewu.
Możliwość złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty
Podatnik, który chce, aby nadpłata z jednej deklaracji została zaliczona na poczet zobowiązania, które dopiero powstanie (np. rozliczenie z PIT-36L na zobowiązanie z PIT-37), wynikającego z innej deklaracji, powinien złożyć pisemny wniosek do naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Wniosek można złożyć razem z deklaracją, z której wynika nadpłata, lub osobno – przed upływem terminu zapłaty zobowiązania z drugiej deklaracji. W przypadku złożenia e-deklaracji, wniosek można przesłać również elektronicznie jako pismo ogólne.
Wniosek zostanie uwzględniony pod warunkiem, że podatnik nie posiada innych zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę ani kosztów egzekucyjnych, które mogłyby spowodować automatyczne zaliczenie nadpłaty właśnie na te należności.
Praktyczne zalecenia
- Nie należy zakładać, że zwrot podatku zostanie automatycznie zaliczony na poczet innego zobowiązania.
- W przypadku występowania zobowiązania i nadpłaty z różnych deklaracji, konieczne jest złożenie pisemnego wniosku o zaliczenie nadpłaty.
- Dokonując wpłaty podatku, należy wyraźnie wskazać, którego zobowiązania ona dotyczy.
- Należy pamiętać, że urząd skarbowy nie kontaktuje się w celu doprecyzowania intencji – odpowiedzialność za prawidłowe rozliczenie spoczywa na podatniku.
Podsumowanie
W polskim systemie podatkowym nadpłata podatku z jednej deklaracji i zobowiązanie z innej deklaracji nie kompensują się automatycznie. Każde z nich wymaga osobnego rozliczenia, a jeśli podatnik chce skorzystać z możliwości zaliczenia nadpłaty, powinien złożyć odpowiedni wniosek. Brak reakcji ze strony podatnika może skutkować powstaniem zaległości podatkowej i naliczeniem odsetek. Dlatego kluczowe znaczenie ma znajomość procedur i terminowe podejmowanie działań we własnym interesie.
