Za ponad miesiąc (13.10.2022 r.) wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych, która wprowadza regulacje związane z funkcjonowaniem grup spółek kapitałowych, czyli tzw. prawo holdingowe. Dotychczasowe przepisy nie kształtowały zasad działalności grup spółek, co niekiedy utrudniało sprawne funkcjonowanie całej grupy kapitałowej. Wraz z nowelizacją KSH, ma to ulec zmianie.
Jak można przeczytać w uzasadnieniu do projektu ustawy, nowe przepisy dotyczą jedynie sfery prywatnoprawnej, tak więc nie mają wpływu na obowiązywanie norm prawa publicznego. Ustawodawca zatem świadomie odstąpił od kompleksowego regulowania prawa holdingowego, na które mogą składać się nie tylko wewnętrzne zasady funkcjonowania spółek wchodzących w skład grupy, ale także kwestie publicznoprawne (w tym prawo podatkowe).
Nowelizacja wprowadza definicję legalną grupy spółek, przez którą należy rozumieć spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Nowe przepisy obejmują zatem te spółki dominujące i zależne, które podejmą stosowną uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek. Innymi słowy, nie każda spółka dominująca i zależna z mocy prawa tworzy grupę spółek. Ustawodawca uznał, że to od decyzji samych zainteresowanych będzie zależało, czy regulacje holdingowe znajdą zastosowanie.
Ujawnienie grupy w KRS
Jednym z pierwszych obowiązków – zaraz po podjęciu uchwały o uczestnictwie w grupie spółek – jest ujawnienie działania spółki dominującej i zależnej w ramach grupy spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prawo holdingowe wprowadza bowiem szereg rozwiązań wychodzących poza wewnętrzne regulacje grupy spółek, jak np. odpowiedzialność spółki dominującej wobec wierzycieli spółki zależnej. Ujawnienie faktu zawiązania grupy spółek w ogólnodostępnym rejestrze, ma wzmocnić pewność obrotu prawnego.
Interes grupy spółek i wiążące polecenia spółki dominującej
Projektując nowe przepisy prawa holdingowego, ustawodawca wyszedł z założenia, że spółki wchodzące w skład grupy kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi. Stąd też zostały wprowadzone pojęcia „interesu grupy spółek” oraz „wiążącego polecenia”.
Dotychczasowe przepisy obligowały i upoważniały zarządy spółek kapitałowych, do działania na rzecz i w interesie jednej tylko spółki (nawet wtedy, gdy była to spółka zależna). Począwszy od 13 października 2022 roku, spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się obok interesu spółki także interesem grupy spółek. Takie rozwiązanie prawne umożliwi ujednolicenie często rozbieżnych oczekiwań biznesowych całej grupy z partykularnym interesem poszczególnych spółek wchodzących w skład grupy.
W celu realizacji strategii gospodarczej grupy spółek i ułatwienia kierowania grupą przez spółkę dominującą, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie narzędzia w postaci wiążącego polecenia wydawanego przez spółkę dominującą spółkom zależnym. Oczywiście nie każde polecenie musi zostać spełnione przez spółkę zależną. Zostały przewidziane „wentyle bezpieczeństwa” na wypadek, gdyby realizacja wiążącego polecenia miała skutkować m.in. powstaniem szkody po stronie spółki zależnej.
Wiążące polecenie musi zostać wydane na piśmie lub w formie elektronicznej i wskazywać:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia,
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia,
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują,
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Z kolei spółka zależna może odmówić wykonania wiążącego poleceni m.in. wtedy, gdy doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. Ponadto, spółka zależna niebędąca spółką jednoosobową może odmówić wykonania takiego polecenia, gdy jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat.
Kwestie odpowiedzialności
Możliwość decydowania przez spółkę dominującą o losach spółki zależnej, immanentnie związana jest z kwestią odpowiedzialności, zarówno tej wewnętrznej (członka zarządu względem spółki zależnej), jak i zewnętrznej (spółki zależnej względem kontrahentów).
Nowelizacja KSH wprowadza kilka rozwiązań regulujących materię odpowiedzialności. Na szczególną uwagę zasługują dwa z nich. Po pierwsze, KSH wyłącza odpowiedzialność członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora spółki zależnej względem tej spółki, jeżeli szkoda została wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia. Po drugie, wprowadzono szczególną odpowiedzialność spółki dominującej względem wierzycieli spółki zależnej za działania tej drugiej podjęte na skutek wiążącego polecenia. Przesłanką tej odpowiedzialności, jest: (1) bezskuteczność egzekucji względem spółki zależnej, (2) wina spółki dominującej w powstaniu szkody, (3) szkoda powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Podsumowanie
Nowe przepisy w zakresie prawa holdingowego należy ocenić pozytywnie, bowiem stosunkowo kompleksowo (w sferze prywatnoprawnej) regulują zasady funkcjonowania grup spółek. Przedstawione powyżej zagadnienia stanowią oczywiście część obszernej nowelizacji. Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani uzyskaniem dodatkowych informacji lub wsparcia naszych specjalistów w zakresie działalności holdingów, zachęcamy do kontaktu.
Skontaktuj się
