Na posiedzeniu Rady Ministrów, które odbyło się 2 kwietnia br., przyjęty został projekt ustawy o ochronie sygnalistów (dalej jako: „Projekt ustawy”) mającej zaimplementować do polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Projektowana ustawa ma na celu ochronę osób zgłaszających naruszenie prawa z związku z zatrudnieniem (sygnalistów). Zapewnienie sygnalistom ochrony będzie wiązało się z nałożeniem na pracodawców dodatkowych obowiązków, w tym m.in. konieczność wdrożenia systemu zgłaszania przez zatrudnione osoby naruszeń prawa.
Podmioty objęte zakresem ustawy
Zgodnie z Projektem ustawy, jej przepisy mają znaleźć zastosowanie wyłącznie do podmiotów, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonywać lub świadczyć pracę zarobkową będzie co najmniej 50 osób. W organach jednostek samorządu terytorialnego przepisy znajdą zastosowanie także wtedy, gdy ilość osób zamieszkałych na terenie danej gminy lub powiatu liczyć będzie co najmniej 10 000 mieszkańców.
Z kolei ochroną przewidzianą w ustawie o ochronie sygnalistów mają być objęci nie tylko aktualni pracownicy, lecz także m.in. byli pracownicy oraz zleceniobiorcy, stażyści czy wolontariusze.
Kluczowe rozwiązania ustawy o sygnalistach
Wejście w życie nowych przepisów będzie wiązało się przede wszystkim z obowiązkiem przygotowania i wdrożenia przez pracodawców wewnętrznej procedury zgłaszania działań naruszających prawo lub stanów niezgodnych z prawem. W świetle Projektu ustawy, naruszeniem prawa ma być każde działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu jego obejście, we wskazanych w niej obszarach. Funkcjonowanie procedury zgłaszania naruszenia prawa ma w założeniu projektodawców ułatwić ich wykrywanie oraz pomóc w ich eliminacji.
Sygnalistom mają służyć trzy różne kanały, poprzez które będą mieli możliwość zgłoszenia stanów niezgodnych z prawem. Poza wspomnianą wewnętrzną procedurą u pracodawcy, sygnalista będzie mógł skorzystać także z zewnętrznych kanałów zgłoszeń do odpowiednich organów państwa lub podać informację o nieprawidłowościach do publicznej wiadomości (jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie).
Projekt ustawy zakłada także możliwość dochodzenia przez sygnalistę od zatrudniającego go podmiotu odszkodowania, w przypadku w którym po dokonaniu zgłoszenia podmiot ten zastosował wobec sygnalisty działania odwetowe (np. wstrzymanie awansu lub niesprawiedliwe traktowanie). Wysokość odszkodowania ma wynosić co najmniej jednokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku (obecnie wysokość odszkodowania wynosiłaby zatem co najmniej 7155,48 zł).
Podsumowanie
Choć termin wdrożenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii upłynął 17 grudnia 2021 r., to nadal nie doczekaliśmy się przepisów, które zaimplementowałyby jej treść do polskiego prawa. Projektowana ustawa ma być pierwszą tego typu kompleksową regulacją poświęconą ochronie sygnalistów. Ustawa o ochronie sygnalistów ma wejść w życie po 3 miesiącach od dnia jej ogłoszenia, co oznacza że pracodawcy będą mieli stosunkowo niewiele czasu na dostosowanie wewnętrznych procedur do wskazanych w ustawie wymogów.
O dalszych pracach nad omówioną ustawą i istotnych zmianach w jej projekcie będziemy Państwa informować.
